Engelli hastalar öncelikli hasta grubudur. ‘Özürlü’ ya da ‘Sakat’ değil “ENGELLİ”

Görme Engelli Hasta ile İletişim

• Görme engelli birine nazik bir dille yardıma ihtiyacı olup olmadığını sorulmalı, ihtiyacı varsa yardım edilmelidir.
• Görme engelli bir kişinin yanına gelirken ya da yanından ayrılırken mutlaka sesli olarak bildirilmelidir.
• Görme engelli kişiye uzaktan komutlarla yardımcı olmaya çalışılmamalı, yardımcı olmak isteniyorsa yanına giderek yol gösterilmelidir.
• Görme engelli kişiyle yürümek gerektiğinde çekiştirerek yardım etmeye çalışılmamalı, kolunuza girerek yürümesine izin verilmelidir.
• Görme engelli birey odaya girdiğinde sağlık personeli onu ortama alıştırmalıdır. Araçların ve mobilyaların şeklini, büyüklüklerini ve yerini ayrıntılı bir şekilde tanıtmalıdır.
• Sağlık personeli görme engelli bireyin odasına girdiğinde kendini tanıtmalı, odadan ayrılırken de bireye haber vermelidir.
• Konuşulan kelimelere dikkat edilmeli, bireyin yanlış anlayabileceği ya da korkabileceği ifadelerden kaçınılmalıdır.
• Görme engelli hastalara tüm uygulamalar için sözlü bilgilendirme yapılmalıdır. Yapılacak işlem ile ilgili ayrıntılı bilgi vermelidir.
• Açıklayıcı kelimeler kullanılmalıdır. Açıklamalarda hastanın zihninde resim çizmesine yardımcı olmaya çalışılmalıdır.
• Ses tonu ve duraklamalar iletişimi kolaylaştır. Sağlık personeli görme engelli birey ile birlikteyken düşük ses tonu veya abartılı tonlamalardan kaçınmalı, yüksek sesle değil, normal bir ses tonuyla konuşulmalıdır.
• Görme bozukluğu olan hastaların dokunma hisleri çok iyi gelişmiştir, hastaya dokunarak sözel uyarıcılar verilebilir. Ancak bu hastalara dokunmadan önce sözlü olarak bildirim yapılmalıdır. Beklenmedik bir dokunuş onlarda ürkütücü olabilir ve anksiyeteyi arttırabilir.
• Görme engelli hastaya refakat ederken hastanın koluna girilerek hasta desteklenir, kullandığı ekipman varsa kullanmasına izin verilerek komutla destek sağlanır.
• Yönerge verirken açık ve net olunmalı; sağ ve sol kelimeleri kullanabilir, fakat “orada”, “ileride” gibi ifadeler kullanılmamalıdır.
• Bulunulan ortamdan ayrılırken, görme engelli kişiye mutlaka bilgi verilmelidir.
• Kapılar ya tam açık ya da tam kapalı olmasına dikkat edilmeli, kesinlikle yarım açık bırakılmamalıdır.
• Görme engelli hastalar düşme riski açısından değerlendirilmeli ve izlenmelidir.
• İniş ve çıkışlarda her defasında “İniyoruz, çıkıyoruz” denmesine gerek yoktur. İniş ve çıkışlara bir adım kala yavaşlamak yeterlidir. Görme engelli kişi bu şekilde iniş veya çıkışa geldiğini kolayca hissedebilir.
• Görme engelli kişiye oturacağı bir yer gösterilirken “Şuraya oturun, buraya oturun” şeklinde tarif edilmemeli, mümkünse elinden tutarak oturacağı sandalyenin arka kısmına dokunması sağlanmalıdır.
• Bir arabaya veya taksiye binmesinde yardımcı olurken de aracın kapısının ön veya arka kapı olduğunu belirtmek yeterlidir.
• Görme engelli bir kimseye herhangi bir içecek ikram ederken eliyle çarpıp dökmemesi için “Çayınızı veriyorum, suyunuzu veriyorum” şeklinde önceden söylenmeli, mümkünse fincan eline değdirilmelidir. Bu tür içecekler masanın kenarına çok yakın yerlere konmamalıdır.
• Görme engellilere uzaktan seslenerek “Şimdi karşıya geçebilirsiniz” demek yerine ona refakat ederek birlikte karşıya geçmesine yardımcı olunmalıdır.
• Rehber köpek, görme engelliye rehberlik ederken köpeği severek onunla oyunlar oynanmamalı, ilgisi dağıtılmamalıdır.

Konuşma Engelli Hasta ile İletişim

• Sakin bir konuşma ve dinleme ortamı sağlanmalıdır.
• Konuşma sorunu olan bireylerle basit cümleler ve kalıplar içinde konuşulmalıdır.
• Konuşma engelli bireylerin söylediği kelimeler anlaşılmadığı zaman, “Bunu anlayamadım / kaçırdım, lütfen benim için tekrar edebilir misiniz?” gibi ifadeler kullanılarak kelimeleri hecelemesi ya da söyleyeceklerini yazması istenmelidir.
• Engelli bireyin anlattıklarının anlaşılıp anlaşılmadığını teyit etmek için tekrar edilip doğruluğunun onaylanması için beklenmelidir.
• Konuşma engelliler ile iletişim sürecinde onlar istenmedikçe onun yerine cümlenin sonu tamamlanmamalı, sabırla sonuna kadar dinlenmelidir.
• Anlaşılmayan bir cümle anlamış gibi yapılmamalıdır.
• Kısa cevap gerektiren sorularla anlamaya çalışılmalıdır. Konuşması için cesaretlendirilmeli ve sabırla dinlenmelidir.
• Konuşurken lafı kesilmemeli, acele ettirilmemeli ve sessiz ortamlar tercih edilmelidir.
• Konuşma baskısı yapılmadan hasta sosyal çevreye çıkarılmalıdır.
• Bu tip hastalarla çalışırken sürekli konuşmak veya konuşmayı uzatmak yerine kısa ve aralıklı konuşulmalıdır.
• Yaratıcı oyunlarla yeni iletişim yollarını öğrenmesine yardım edilmeli ve gösterdiği çaba takdir edilmelidir.
• Kendini ifade edebilmesi için fazladan zaman verilmelidir.

İşitme Engelli Hasta ile İletişim

• Konuşmaya başlarken önce bireyin dikkatini çekilmelidir. İhtiyaç halinde eline veya omzuna hafifçe dokunulmalı, göz teması kurduktan sonra konuşmaya başlanmalıdır.
• Açık, net ve rahatsız etmeyecek yükseklikte bir ses tonu ile konuşulmalıdır.
• İşitme engelli bireyler, iletişim kurarken dudak okuma yöntemini de kullanabilecekleri için, bulunulan ortamda ışığın yeterli olmasına dikkat edilmelidir.
• Konuşurken; sakız çiğnenmemeli, el ile ağız ve yüz kapatılmamalıdır.
• İşitme engelli bireyin konuşulanları anlayamaması halinde, aynı cümleyi tekrar etmek yerine başka kelimelerle yeni bir cümle kurulmalıdır.
• İşitme engelli bireyin söyledikleri anlaşılmadığında dahi anlamış gibi davranılmamalı, tekrarlaması istenmelidir. Anlayamama durumunun devamı halinde, söylemek istediklerini yazması istenebilir.
• Engelli birey istemedikçe yüksek sesle konuşulmamalı, çünkü işitme cihazı kullanan bireylerde yüksek sesler parazitli hale dönüşür ve anlamayı daha da güçleştirir.
• Tercüman olması halinde konuşurken tercümana değil, işitme engellinin kendisine bakarak konuşulmalıdır.
• İşitme engelli hastalarla yüz yüze iletişim sağlanmalıdır.
• Özellikle bilgilendirmede uygulamalı eğitim önem taşır. Yazılı materyal, resim ve model kullanımı ile de iletişim desteklenmelidir.
• Bu hastalar genellikle dudak okur. Bu yüzden iletişim esnasında sağlık personelinde maske varsa çıkarılmalıdır.
• Hastaya en iyi iletişim kurabileceği yöntem sorulmalıdır (işaret dili, çizimle anlaşmak, yazarak veya vücut diliyle). Hastayla iletişim bu yöntemlerle sağlanamadığı durumlarda gerekirse işaret dili tercümanı temin edilmelidir.
• İşitme engelli hasta değerlendirilirken kullandığı işitme cihazı olup olmadığı sorgulanmalı ve ilgili formlara kaydedilmelidir.
• Vibrasyonlu işlemlerden önce hasta bilgilendirilerek işitme cihazı çıkartılmalıdır.
• Kulaklık kullanan hastalarda kulaklığının doğru şekilde yerleşip yerleşmediğine dikkat edilmelidir.
• Kulaklık kullanan bazı hastalar söylenilen şeyi anlayabilmek için dudak hareketlerini de okumaya gereksinim duyarlar. Bu nedenle ortamdaki ışık yeterli olmalı, yüz yüze görüş sağlanmalı ve ağız açık bırakılmalıdır.

Zihinsel Engelli Hasta Bireylerle İletişim

• Hastaneye müracaat eden zihinsel engelli hasta bireye yapılmak istenen işlemler önce anlatılmalıdır. Ne yapılacağı aynen gösterilmelidir. Açıklanmadan yapılacak her işlem onların korkmasına ve tedaviyi reddetmesine neden olur.
• Hastanın değerlendirilmesine daha uzun zaman dilimi ayrılmalıdır.
• Sözel ve sözel olmayan mesajların anlaşılabilmesi için basit, özel, dikkatle seçilmiş olması gerekir.
• Zihinsel engelli bireylerin kendilerini tam olarak ifade edebilmeleri için önyargı olmadan kabul edilmeleri gerektiği unutulmamalıdır.
• Tam bilgi alabilmek için sorular dikkatli bir şekilde sorulmalıdır. Her soruyu farklı şekillerde tekrarlayarak cevapları doğrulanmalıdır.
• Herhangi bir ayrım gözetmeksizin hastaya nazik, saygılı ve davranışlarına dikkat ederek yaklaşılmalıdır.
• Hastalar güvenlik yönünden sürekli izlenmelidir.
• Zihinsel engelli hastalarda dikkatin dağılması en aza indirilmelidir.
• Hastaların yalnız kalmalarına izin verilmemeli, refakatçinin mutlaka hasta yanında bulunması sağlanmalıdır.
• Hastaya basit bir dille kısa açıklamalar yapılmalı; uzun cümleler kurulmamalıdır.
• Sözel övgüler kullanılmalı, pozitif destek sağlanmalıdır.

Diğer Fiziksel Engelli Hastalara İletişim

• Transferleri mutlaka tekerlekli sandalye ile yapılmalıdır. Engelli bireyler, kullandıkları yardımcı araçları kendilerinin bir parçası olarak görürler. Bu nedenle tekerlekli sandalyesine, koltuk değneklerine dokunmamaya özen gösterilmelidir.
• Multiple sklerozis hastalarının solunum kaslarının zayıflamasına bağlı olarak solunum problemleri gelişebilir ve düz yatırılmamasına dikkat edilmelidir.
• Hasta düşme riski açısından değerlendirilmeli ve izlenmelidir.

Dikkat Edilmesi Gereken Temel Hususlar;

1. Diğer insanlara nasıl davranıyorsanız engelli bireye de öyle davranın.
2. Yardım etmeden önce izin isteyin.
3. Fiziksel temas konusunda dikkatli olun.
4. Konuşurken engelli bireye yönelin.
5. Kelimeleri özenle seçin.
6. Dikkatle dinleyin.
7. Önyargıyla yaklaşmayın.